Het menselijk lichaam bestaat voor 2/3 deel uit vocht. Dit vocht bevindt zich in en rondom alle lichaamscellen, de bloedbanen, lymfebanen en de hersenbanen. Zeer veel processen verlopen via dit lichaamsvocht.  Deze processen via het lichaamsvocht noemen we de waterhuishouding. Het lichaam is in een optimaal evenwicht als de waterhuishouding in een optimale conditie verkeert. Het lymfestelsel (lymfvaten en lymfknopen) speelt een belangrijke rol bij het scheppen en onderhouden van de ideale leefomgeving voor onze lichaamscellen. Het is namelijk de lymfe die daar een voedende, zuiverende en drainerende rol vervult. Lymfedrainage is dus een normale, natuurlijke functie in ons lichaam. Deze functie kan echter bemoeilijkt worden als gevolg van een ongeval, ziekte of stress.

Oedeem betekent letterlijk zwelling en is een abnormale ophoping van vocht in het weefsel tussen de cellen van het lichaam. Oedeem ontstaat door een verstoord evenwicht tussen aanvoer en afvoer van vocht. Dit uit zich in een gevoel van spanning of stuwing van de huid, pijnlijk of tintelend gevoel en toename van de omvang van het lichaamsdeel.

Vormen van oedeem  en behandelmethoden:

• Lymfoedeem
  Lymfoedeem ontstaat als er te weinig vocht uit het weefsel wordt afgevoerd, dit kan komen door een verminderde afvoercapaciteit van het lymfesysteem of een te grote aanvoer van vocht, het lymfesysteem kan dan de aanvoer niet aan. Er zijn twee soorten lymfoedeem:
  * Primair lymfoedeem: als er een afwijking in het lymfesysteem is die al bij de geboorte aanwezig is.
  * Secundair lymfoedeem: als het lymfesysteem door een andere oorzaak is beschadigd, bijvoorbeeld door een trauma, borst(kanker)operatie of bestraling.
• Veneus oedeem
  Dit ontstaat doordat er een te hoge druk ontstaat in het veneuze gedeelte van de bloedsomloop. Oorzaken hiervan zijn bijvoorbeeld spataderen of een te hoge bloeddruk.

De behandeling van lymfoedeem en veneus oedeem bestaat uit een combinatie van verschillende behandelmogelijkheden:
Manuele lymfedrainage
De fysiotherapeut kan met specifieke oedeemhandgrepen (stevigere massagehandgrepen) verhardingen of littekenweefsel behandelen. In dit geval kan de drainage van de lymfe manueel geoptimaliseerd worden.
Zwachtelen
Om de afname in omvang zo snel mogelijk te realiseren kan er ook gezwachteld worden. Als het overschot aan vocht weg is, kan ook een therapeutische elastische kous worden aangemeten om het effect van de therapie te behouden.
Oefentherapie
In veel gevallen bestaat er naast het lymfoedeem een bewegingsbeperking in bijvoorbeeld een operatiegebied. Ook kan bewegingsomvang en spierkracht afgenomen zijn, mede door het lymfoedeem. Door de oefeningen die u krijgt van uw therapeut kunt u de functie van uw ledemaat verbeteren.
Lymftaping
Lymftaping is een tape met dezelfde elasticiteit als de huid die de huid licht optilt waardoor de afvoer van afvalstoffen wordt verbeterd, de onderhuidse circulatie verbetert en zenuwpijn kan verminderen.
Voorlichting
U wordt voorgelicht over huidverzorging, voeding, preventie en zelfhulp. Dit zijn zaken waarmee u zelf aan de slag kunt gaan. Tevens wordt u begeleid in het opbouwen van uw dagelijkse activiteiten.

• Lipoedeem
  Bij lipoedeem is geen sprake van echte vochtophoping in tegenstelling tot andere vormen van oedeem. In de huid kunnen dus ook geen putjes/ deukjes worden gedrukt (die er langer in blijven staan).
  Bij lipoedeem of vetzwelling is sprake van een ongelijkmatige vetverdeling over het lichaam. Het betreft een chronische aandoening die vrijwel bij vrouwen voorkomt en vaak pas voor het eerst zichtbaar wordt na de puberteit of tijdens de jonge volwassenheid. Een aantal patiënten heeft naast lipoedeem ook last van lymfoedeem, voor deze patienten kan vergoeding van fysiotherapie uit de basisverzekering.

Lipoedeem kan op verschillende manieren behandeld worden:

Individuele begeleiding door een fysiotherapeut.
Verbetering van uithoudingsvermogen: cardiofitness in combinatie met spieruithoudingsvermogen;
Training spieruithoudingsvermogen;
Spierkrachttraining;
Coaching richting een actieve leefstijl.
Begeleiding door een diëtiste om gewichtstoename te voorkomen.
Al aanwezig vet op de plaatsen van lipoedeem verdwijnt namelijk niet meer door een dieet.
Dragen van therapeutisch elastische kousen.
Hoewel hier geen bewijs voor is zou dit de symptomen van lipoedeem gedeeltelijk kunnen verbeteren en het erger worden voorkomen. Ook wordt een steunkous of panty als prettig en ondersteunend ervaren.
Informatie over het voorkomen van factoren die lipoedeem negatief beïnvloeden.
Informatie over voeding die bijdraagt aan gewichtstoename. Informatie over invloed van weinig spierarbeid. Dit zorgt voor verdere verslapping van houding- en bewegingsapparaat en mogelijk ook voor gewichtstoename, leidend tot een vicieuze cirkel.
Ondersteuning door medisch psycholoog.
Het feit dat met afvallen de ongelijke vetverdeling tussen onder- en bovenlichaam niet verdwijnt kan zorgen voor frustratie en demotivatie en als gevolg hiervan een slecht zelfbeeld en mogelijk weer gewichtstoename. Dit slechte zelfbeeld en schaamte kunnen weer aanleiding zijn om minder te bewegen. Ondersteuning door een medisch psycholoog kan hierbij helpen.
Liposuctie (wegzuigen van vet).
Liposuctie kan effectief zijn bij storende lipoedeem problematiek, maar vergoeding door de ziektekostenverzekeraar is vaak niet het geval. Er zijn verschillende mogelijkheden. Het kan zijn dat een speciale vorm van liposuctie met een lokale verdoving (tumescent anesthesie) tijdelijk effectief is. Liposuctie zorgt voor vermindering van pijn en verbetering van de beweeglijkheid. Een nadeel van liposuctie is beschadiging van de lymfevaten en als gevolg hiervan lymfoedeem.

Hoe wordt oedeemtherapie vergoed?

Voor oedeemtherapie heeft u een verwijzing van een arts nodig. De kosten voor oedeemtherapie vallen vanaf de 21e behandeling onder de basisverzekering. De eerste 20 behandelingen worden vergoed uit de aanvullende verzekering. U kunt ook zonder verwijzing komen om oedeem te laten behandelen, dan valt de behandeling onder fysiotherapie. Het is dan geen chronische indicatie en wordt niet vergoed uit het basispakket. Raadpleeg uw polisvoorwaarden om te zien welke vergoeding voor oedeemtherapie u heeft. Voor manuele lymfedrainage en oedeemtherapie geldt tevens een apart tarief, zie prijslijst.

Voor meer informatie of voor het maken van een afspraak, kunt u contact opnemen met fysio- en oedeemtherapeuten Roxanne van de Rhee en Claudia Holla. Zij staan geregistreerd als oedeemtherapeut in het Centraal Kwaliteits Register en is lid van de NVFL (Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapeuten binnen de Lymfologie).
U kunt e-mailen naar info@reflex-fysiotherapie.nl.

Fysiotherapeut Roxanne is sinds 2013 oedeemtherapeut. Ze is met name gespecialiseerd in het behandelen van oedeem met manuele lymfdrainage en oedeemtherapie na kanker. Tevens is Roxanne gespecialiseerd in de behandeling door middel van fascie-bindweefseltechnieken bijvoorbeeld bij fibrosering of littekenweefsel en mobiliteitsbeperking van de schouder.